Του Φώτη Κυζάκη
Ο Ιταλός πολιτικός επιστήμονας Giovanni Sartori δεν ήταν ικανοποιημένος από την απλή καταμέτρηση του αριθμού των κομμάτων για την αντίστοιχη ταξινόμηση των κομματικών συστημάτων. Θεωρούσε ότι χρειάζεται ένας πιο ειδικός και συγκεκριμένος ορισμός του τι είναι κόμμα έτσι ώστε να μπορέσει να γίνει σαφέστατος και ένας ορισμός του τι είναι τελικά ένα κομματικό σύστημα.
Για τον Giovanni Sartori, σημαντικό κόμμα (relevant party) θεωρείται το κόμμα εκείνο που μπορούμε να πούμε ότι είναι ανταγωνιστικό για τα υπόλοιπα. Τα σημαντικά κόμματα είναι δύο ειδών, μικρά κυρίως κόμματα-μπαλαντέρ που συμμετέχουν συνήθως σε κυβερνητικά σχήματα, και τα ονομαζόμενα αντισυστημικά κόμματα (protest parties) όπως είναι για την ελληνική περίπτωση τόσο η Χρυσή Αυγή (κυρίως) όσο και το ΚΚΕ, που μπορεί να μην συμμετέχουν σε κυβερνήσεις αλλά μπολιάζουν το σύστημα και δημιουργούν νέες διαιρετικές τομές και εν γένει διαμορφώνουν στα άκρα του ιδεολογικού φάσματος (τόσο της δεξιάς όσο και της αριστεράς) ισχυρή κομματική πόλωση. Εν τέλει,«σημαντικά κόμματα» αν δούμε λίγο τα ελληνικά δεδομένα είναι τα κόμματα που έχουν αντιπροσώπευση στο κοινοβούλιο αλλά και αυτά τα οποία είναι κοντά στο εκλογικό κατώφλι του 3% όπως για παράδειγμα η Ελληνική Λύση του Κυριάκου Βελόπουλου ή η Λαϊκή Ενότητα του Παναγιώτη Λαφαζάνη ή ακόμα και η Ένωση Κεντρώων του Βασίλη Λεβέντη (σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις) και αυτό γιατί θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως εταίροι σε μια περίπτωση κυβερνητικού συνασπισμού (η Λαϊκή Ενότητα όχι τόσο πολύ βέβαια). Αντιθέτως Το Ποτάμι του Σταύρου Θεοδωράκη ενδέχεται να είναι εκτός της νέας Βουλής και μάλιστα να πάρει τόσο χαμηλό ποσοστό που δεν θα θεωρείται σημαντικό κόμμα (σύμφωνα με τα λεγόμενα του Sartori). Τρία κόμματα είναι αυτά που μπορούν να καρπωθούν τα λάφυρα
των ερειπίων του Ποταμιού: Ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, κάτι που θα είναι και θετικό για το Ποτάμι αφού δεν θα χρειαστεί πχ να διαλυθεί αλλά απλώς να προσχωρήσει στην Συμμαχία του Αλέξη Τσίπρα όπως έκανε και η Δημοκρατική Αριστερά, το Κίνημα Αλλαγής, σενάριο το οποίο δεν μπορούμε να το πούμε και πιθανό αφού ο Σταύρος Θεοδωράκης αποχώρησε από το σχήμα της Κεντροαριστεράς, και το Μέτωπο Ευρωπαϊκής Ρεαλιστικής Ανυπακοής (ΜέΡΑ25) του Γιάνη Βαρουφάκη αφού μοιράζονται με Το Ποτάμι σχεδόν της ίδιες αρχές, θεωρούνται δηλαδή και τα δύο νεωτερικά κόμματα,ενώ εντοπίζονται σε αυτά και γνωρίσματα από τα Νέα Κοινωνικά Κινήματα.
Με άλλα λόγια κόμμα, για τον Sartori, σημαντικό είναι
αυτό το κόμμα απου θεωρείται ανταγωνιστικό και που, αν θέλετε, ανήκει στην
ομάδα κομμάτων με σημαντική πολιτική ισχύ σε ψήφους και έδρες. Η είσοδος των
πιο μικρών κομμάτων στο σαλόνι των σημαντικών κομμάτων είναι φανερή και στο
δικό μας κομματικό σύστημα, ειδικα μετά τον διπλό εκλογικό σεισμό του 2012 που
ο ο δικκοματισμός κατέρρευσε και ο κομματικός ανταγωνισμός άλλαξε.
Ο κομματικός ανταγωνισμός μπορούμε να πούμε ότι τείνει να γίνει πολωμένος πλουραλισμός(όρος του Sartori), καθώς η Ελλάδα από ενδέχεται να οδηγηθεί σε ένα ακραίο πολυκομματικό σύστημα, όπου οι συμμαχίες θα είναι αρκετά δύσκολες. Όσο λοιπόν προχωράμε στην εποχή της μετα-ιδεολογίας και του πραγματισμού και καθώς μπαίνουμε σε τροχιά ευρωεκλογών, ο κομματικός ανταγωνισμός φαίνεται να αλλάζει και να διαμορφώνεται ταυτόχρονα με τις συνταρακτικές αλλαγές που γίνονται στην Ευρώπη. Αυτό, σε ελληνικό επίπεδο, οφείλεται κυρίως στην φυγόκεντρη συμπεριφορά που δείχνουν μέχρι στιγμής τα δύο μεγάλα κόμματα της αντιπολίτευσης επιδιδόμενα σε μια πολιτική πλειοδοσία με την κυβέρνηση αλλά και μεταξύ τους. Επίσης δύο παράγοντες ακόμα είναι αυτοί που οδηγούν στον κατακερματισμό και στις κεντρομόλες και φυγόκεντρες συμπεριφορές:
Τετραετία Τσίπρα: Όσο να πεις μετά από τέσσερα χρόνια διακυβέρνησης ένα πολιτικό πρόσωπο φθείρεται και ρουτινοποιείται. Κάτι ανάλογο έχει συμβεί με τον Αλέξη Τσίπρα. Ο νυν πρωθυπουργός έχει ταυτιστεί πολύ με τις προεκλογικές υποσχέσεις κα το πρώτο εξάμηνο της κυβέρνησης του, η αποτυχία της οποίας και του ίδιου αποδεικνύεται από το μεγάλο κομματικό μπλοκ που έχει φτιαχτεί από παλιούς συντρόφους του (ΜέΡΑ25, Πλεύση Ελευθερίας, Λαϊκή Ενότητα). Φυσικά αυτός ο φονικός θα έλεγα συνδυασμός (σκληρή προκυβερνητική αντιπολίτευση του 2014 και many mistakes-little time) έχει δημιουργήσει και έναν αντι-ΣΥΡΙΖΑ συνασπισμό με ελαφρό συνολικό ιδεολογικό παλμό. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ηγείται αυτού του συνασπισμού, που περιλαμβάνει την ΝΔ, το ΚΙΝΑΛ, την Ένωση Κεντρώων και (μετά την Συμφωνία των Πρεσπών) τους ΑΝΕΛ, ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και συνεπώς εν αναμονή πρωθυπουργός.
Μακεδονικό: Το Μακεδονικό και η Συμφωνία των Πρεσπών δημιούργησε μια νέα ισορροπία ισχύος ή μια ανισορροπία ισχύος. Διέσπασε το ΚΙΝΑΛ και άνοιξε τον δρόμο για την δημιουργία της Προοδευτικής Συμμαχίας ενώ ταυτόχρονα ανάγκασε τον Μητσοτάκη να απομακρυνθεί από το κέντρο και να προσεγγίσει τα άκρα δυσαρεστώντας την παραδοσιακή πτέρυγα του κόμματος του. Την ίδια στιγμή όμως αναγκάζεται να πετάει στάχτη στα μάτια πιτσιλίζοντας με λίγη μετριοπάθεια τον λαό. Ο Αλέξης Τσίπρας από την άλλη σε συνδυασμό με την Υπογραφή του Μνημονίου που τον αποξένωσε από την Αριστερά αυτήν καθευτήν, αναζητάει το κέντρο για να συμμαζέψει τον κεντροαριστερό χώρο και να διευρύνει από
εκεί το ακροατήριο του παίζοντας το χαρτί της Συμφωνίας με την Βόρεια (πια) Μακεδονία ως ένδειξη συνεργασίας και ειρηνικής διάθεσης.
Στόχος του Αλέξη Τσίπρα φαίνεται ότι είναι η δημιουργία μιας νέας «Κεντροαριστεράς», τύπου Μπλερ, που θα κυριαρχήσει στην κεντρώα πτέρυγα του συνταγματικού τόξου και που με αυτόν τον τρόπο θα ωθήσει τον Κυριάκο Μητσοτάκη σε πιο ακραίες και πιο ευάλωτες ρητορικές (που στο πιο μακρινό μέλλον ο αρχηγός της ΝΔ θα αναγκαστεί να τις αναθεωρήσει και να υιοθετήσει πιο μετριοπαθείς θέσεις έτσι ώστε να γοητεύσει ξανά το εκλογικό σώμα).
Αυτός ο διπλού τύπου κομματικός ανταγωνισμός από ότι φαίνεται έχει συγχύσει
το κομματικό σύστημα και το ωθεί στην κατάρρευση και τον κατακερματισμό. Από
την μία οι εξ αριστεράς του ΣΥΡΙΖΑ προσπαθούν να στηριχθούν στα συντρίμμια του
και από την άλλη
οι πιο κεντρώοι και οι πιο δεξιοί της Νέας Δημοκρατίας θέλουν να διεκδικήσουν κομμάτι στην πίτα τραντάζοντας το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης εκ των έσω.
Ευχαριστώ την Ευτυχία Τεπέρογλου, Καθηγήτρια στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ για την επιστημονική επιμέλεια.
Διευθυντής της Εναλλακτικής
Γεννήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2000 στην Περαία Θεσσαλονίκης με καταγωγή από την Χρυσούπολη Καβάλας. Στην Θεσσαλονίκη τελείωσε Γυμνάσιο και Λύκειο, ενώ στην συνέχεια ξεκίνησε τις σπουδές του στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 2018 εκδόθηκε από τις Εκδόσεις ΟΣΤΡΙΑ το μυθιστόρημα του ΡΙΖΕΣ ΕΝΟΣ ΕΦΙΑΛΤΗ.
Τον Μάρτιο του 2020 εκδόθηκε από τις εκδόσεις iWrite, το δοκίμιο πολιτικής ανάλυσης του “Αλέξης Τσίπρας: Η τετραετία της ωρίμανσης”.
Έχει έντονο ενδιαφέρον για την πολιτική, ενώ τα άρθρα του περιστρέφονται γύρω αντικείμενο της πολιτικής ανάλυσης και των κομματικών σχηματισμών.
Το Μάρτιο του 2019 μαζί με μια ολιγομελή ομάδα φοιτητών ίδρυσε την Εφημερίδα “Εναλλακτική”- Η Προοδευτική Ενημέρωση
